W dzisiejszym wpisie wyjaśnimy Państwu pokrótce zagadnienie, czy wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiada możliwość ustalenia, czy spółka w której jest wspólnikiem pozostaje w stosunku zależności wobec innej spółki, np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej. Możliwość taka jest szczególnie istotna z punktu widzenia wykonywania przez wspólnika spółki zależnej przysługujących mu z racji członkostwa w spółce uprawnień.

W pierwszej kolejności należy jednakże wskazać, co należy rozumieć pod pojęciem spółki dominującej.

Zgodnie z art. 4 §1 pkt 4 Kodeksu spółek handlowych, spółką dominującą jest spółka handlowa w przypadku, gdy (a) dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako zastawnik albo użytkownik, bądź w zarządzie innej spółki kapitałowej (spółki zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub (b) jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub (c) jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków rady nadzorczej innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub (d) członkowie jej zarządu stanowią więcej niż połowę członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), lub (e) dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów w spółce osobowej zależnej albo na walnym zgromadzeniu spółdzielni zależnej, także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub (f) wywiera decydujący wpływ na działalność spółki kapitałowej zależnej albo spółdzielni zależnej, w szczególności na podstawie umów określonych w art. 7 (np. umowa o zarządzaniu spółką). Katalog ten pozwala również na stwierdzenie, czy spółka w której konkretny wspólnik jest jednym z udziałowców ma charakter spółki zależnej (o ile wspólnik ten uzyskał, albo jest w stanie w sposób swobodny uzyskać te informacje).

Jak widać spółka dominująca posiada daleko idące uprawnienia wobec spółki zależnej (mogące ograniczać uprawnienia wspólników spółki zależnej), tym bardziej zasadnym z punktu widzenia wspólnika jest ustalenie, czy w przypadku spółki, której konkretna osoba jest wspólnikiem stosunek taki zachodzi. Kodeks spółek handlowych przyznaje wspólnikowi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością prawo żądania informacji co do istnienia stosunku zależności. Zgodnie z art. 6 §4 k.s.h. akcjonariusz, wspólnik, członek zarządu albo rady nadzorczej spółki kapitałowej może żądać, aby spółka handlowa, która jest wspólnikiem albo akcjonariuszem w tej spółce, udzieliła informacji, czy pozostaje ona w stosunku dominacji lub zależności wobec określonej spółki handlowej albo spółdzielni będącej wspólnikiem albo akcjonariuszem w tej samej spółce kapitałowej. Uprawniony może żądać również ujawnienia liczby akcji lub głosów albo liczby udziałów lub głosów, jakie spółka handlowa posiada w spółce kapitałowej zależnej, w tym także jako zastawnik, użytkownik lub na podstawie porozumień z innymi osobami. Żądanie udzielenia informacji oraz odpowiedzi powinny być złożone na piśmie.

Odpowiedź na pytania określone w § 4 należy udzielić uprawnionemu oraz właściwej spółce kapitałowej w terminie dziesięciu dni od dnia otrzymania żądania. Jeżeli żądanie udzielenia odpowiedzi doszło do adresata później niż na dwa tygodnie przed dniem, na który zwołano zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie, bieg terminu do jej udzielenia rozpoczyna się w dniu następującym po dniu, w którym zakończyło się zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie. Od dnia rozpoczęcia biegu terminu udzielenia odpowiedzi do dnia jej udzielenia zobowiązana spółka handlowa nie może wykonywać praw z akcji albo udziałów w spółce kapitałowej, o której mowa w § 4 zdanie pierwsze.

Jak wynika z powyższego, wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiada daleko idące uprawnienia do stwierdzenia, czy spółka której jest wspólnikiem znajduje się w stosunku zależności wobec innego podmiotu prawa handlowego. Co więcej, nieudzielenie odpowiedzi na zgłoszone żądanie obarczone jest ustawowym rygorem, który w istocie uniemożliwia spółce normalne działanie. Tym samym udzielenie żądanych informacji pozostaje w uzasadnionym interesie oby podmiotów, zarówno spółki dominującej jak i wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zainteresowanemu powyższą sferą działania spółki. Kompetencja ta, pomimo że daleko idąca, nie jest powszechnie stosowana przez wspólników, akcjonariuszy i innych uczestników spółek prawa handlowego. Sytuacja ta powinna ulec zmianie, chociażby z punktu widzenia prawidłowości obrotu prawnego i gospodarczego.